...w Świerkocinie znajduje się Zoo Safari, które jest pierwszym Ogrodem Zoologicznym w Polsce, przez które można przejechać samochodem i zobaczyć dzikie zwierzęta z bardzo bliska?
Dowiedz się więcej
Adres: Rabsztyn
Województwo: małopolskie
E-mail: rabsztyn@interia.eu
Strona www: www.rabsztyn.ilkus.pl
» Wyznacz trasę dojazdu «Ocena: 0/5 (głosów: 0)
Twoja ocena:
Za Olkuszem, na wysokiej wapiennej skale wznoszą się malownicze ruiny zamku Rabsztyn, jednego z „Orlich Gniazd”. Jego nazwa wywodzi się z niemieckiego „Rabenstein”, czyli „Krucza Skała”.
Historia zamku sięga czasów rozbicia dzielnicowego. Badacze wiążą początki zamku z działalnością króla Wacława II lub biskupa krakowskiego Jana Muskaty, albo też małopolskiego rodu rycerskiego Toporczyków z Morawicy. Przypuszcza się, że jeszcze w XIII wieku na szczycie skały powstał zamek górny. Wtedy wybudowano z miejscowego wapienia kamienną wieżę obronną, a w XIV wieku przylegające do niej budynki mieszkalne. Do dziś widać wykute w skale nisze, na których wspierały się drewniane schody. Na szczycie skały znajdują się resztki murów zamku górnego, z widocznymi tzw. warstwami wyrównawczymi, charakterystycznymi dla średniowiecznych budowli. Obok widać resztki murów zamkowej wieży, która stała wsparta o wschodnią część skały. W 1412 roku przeprowadzono częściowy remont zamku rabsztyńskiego. Przebudowano wtedy wieżę obronną oraz wykuto w skale studnię. Aby poprawić walory obronne wybudowano także ceglaną nadbudowę gotyckiej wieży. Ponad 20 metrowej wysokości wieża miała cztery kondygnacje. Podobnie, jak w innych tego typu obiektach mogły się w nich mieścić; więzienie, zbrojownia, spichlerz i pomieszczenie mieszkalne. Zamkowa wieża, choć uszkodzona przetrwała zniszczenie zamku podczas potopu szwedzkiego. Zawaliła się dopiero w początkach XX wieku. Według jednych relacji wysadzili ją w powietrze poszukiwacze skarbów, według innych miejscowa ludność, która chciała odzyskać budulec.
Pod koniec XIV wieku po śmierci króla Kazimierza Wielkiego, za którego czasów wzmocniono zamek w Rabsztynie, trafił on w ręce rodu Leliwitów – Melsztyńskich, jednej z potężniejszych rodzin możnowładztwa małopolskiego. Z tego okresu pochodzą pierwsze zapiski dotyczące zamku w Rabsztynie. W jednej z nich datowanej na 1396 rok wymienia się Grzegorza, kapelana z zamkowej kaplicy.
Ponieważ zamek górny na szczycie skały był niewielki, już w XIV wieku, u stóp skały powstał zamek średni z budynkami mieszkalnymi, dziedzińcem i bramą w przeszło dwumetrowej grubości murze broniącym zamku od strony wschodniej. Resztki postawionych wtedy z kamienia i cegły murów zamku średniego możemy oglądać w zachodniej i południowej części wzgórza.
W 1399 roku zginął w bitwie pod Worsklą dzierżawca zamku w Rabsztynie, wojewoda krakowski Spytek z Melsztyna herbu Leliwa. Jeden z kolejnych przedstawicieli tego rodu, także Spytek z Melsztyna, w 1439 roku podniósł bunt przeciwko królowi i zginął w bitwie pod Grotnikami. Jego majątek, w tym zamek w Rabsztynie uległ konfiskacie.
Pod naciskiem szlachty król złagodził wyrok. W 1441 roku zamek trafił w ręce Andrzeja Tęczyńskiego herbu Topór, jako wiano jego żony Jadwigi z rodu Melsztyńskich. Na rozkaz króla w 1443 roku rozpoczęto odbudowę i wzmocnienie zamku. Wtedy przypuszczalnie zaczęto też rozbudowę zamku dolnego. W południowej części wzgórza postawiono kasztel, budynek, w którego ścianach znajdowały się otwory strzelnicze skierowane zarówno na południe, czyli przedpole zamku, jak i na północ, czyli na dziedziniec. Zamku bronił dostawiony do skały mur kurtynowy, w którym znajdowała się brama wjazdowa. Prawdopodobnie wtedy wykopano suchą fosę.
W 1461 roku starosta rabsztyński Andrzej Tęczyński został zabity przez mieszczan krakowskich. Podobno znieważył rzemieślnika - płatnerza, który mu źle wykonał zbroję. Starostą został jego syn, Jan, który przyjął nazwisko Rabsztyński.
Po 1515 roku starostwo rabsztyńskie otrzymał Jan Boner (Bonar), bankier króla Zygmunta Starego, a następnie Seweryn Boner z Balic. Wkrótce Bonerowie zgromadzili w Małopolsce potężne dobra i przebudowali zamek Ogrodzieniec, który przepychem nie ustępował Wawelowi. W 1556 roku, na zamku w Rabsztynie gościł Jan Łaski, jeden z duchowych przywódców innowierców polskich, a w 1573 roku przebywał tu Henryk Walezy.
Pod koniec XVI wieku dowódcą załogi wojskowej Rabsztyna był kozak, płk. Gabriel Hołubek, który w 1587 roku wraz z olkuskimi górnikami rozbił kilkusetosobowy oddział idący w stronę Krakowa na pomoc arcyksięciu Maksymilianowi Habsburgowi, jednemu z dwóch elektów wybranych na króla po śmierci Stefana Batorego.
W 1592 roku starostą rabsztyńskim został marszałek wielki koronny Mikołaj Wolski. Za jego czasów rozpoczęła się przebudowa rabsztyńskiego zamku. Wtedy wyburzono część murów obronnych i ścian zamku dolnego, a na tym miejscu wzniesiono renesansowy pałac, którego mury możemy oglądać po dziś dzień. 4 Budowę dokończył kolejny starosta rabsztyński, marszałek wielki koronny Zygmunt Gonzaga Myszkowski, właściciel m.in. zamków w Mirowie i Bobolicach. W trzech skrzydłach pałacu z arkadowym dziedzińcem znajdowało się około 40 pokoi. Jednak świetność Rabsztyna nie trwała długo. W 1657 roku zamek został spalony przez ustępujących z Polski Szwedów. Po Potopie zamek został częściowo odbudowany ze zniszczeń. Oglądając dziś mury pałacu możemy zauważyć w wewnętrznych ścianach regularne otwory, czyli gniazda, w których wspierały się belki podtrzymujące strop, widoczne są biegi schodów i puste otwory okien zwieńczone łękami z cegły.
W XVIII wieku u podnóża zamku wybudowano dwór starościński i folwark, a opuszczony zamek popadał w coraz większą ruinę. Lustracja zamku z 1765 roku podaje "Nad wjazdową wieżą rezydencja opustoszała. W dziedzińcu po prawej stronie wieża na skale bez przykrycia, wniej pokojów spustoszałych cztery. Rezydencja kiedyś o trzech kondygnacjach, spustoszała, same mury tylko stoją, częścią poobalane."
Taki stan pokazuje najstarszy zachowany wizerunek zamku, czyli akwarela Zygmunta Vogla z 1792 roku. W oparciu o tę akwarelę, ale także wyniki badań archeologicznych i architektonicznych, na zlecenie władz Olkusza, do których należy zamek Rabsztyn, w latach 2007 – 2009 odbudowano węzeł bramny. 5 W pomieszczeniu na piętrze wjazdowej bramy znajduje się niewielka ekspozycja poświęcona historii zamku. Jej elementem jest przestrzenna makieta pokazująca wygląd zamku w czasach jego świetności. W ścianę zamkowej bramy wmurowano kartusz z herbem Leliwa, znaleziony podczas prac archeologicznych. Do zamku prowadzi drewniany most zrekonstruowany na fundamentach oryginalnych filarów.
Spacerując dzisiaj po ruinach rabsztyńskiego zamku widać jego niegdysiejszą świetność i walory obronne. Przypuszczalnie już od XV wieku zamku broniła od północnego wschodu głęboka sucha fosa. Przed fosą widać ślady szańców artyleryjskich.
Próby ratowania ruin zamku Rabsztyn podejmowano już w okresie międzywojennym. W 1990 roku zamek stał się własnością gminy Olkusz. W kolejnych latach na zamku przeprowadzono szereg prac finansowanych przez władze Olkusza. Odgruzowano piwnicę pod bramą wjazdową i naprawiono jej sklepienie, a także usunięto drzewa i krzewy porastające zamkowe wzgórze. Następnie uzupełniono i odtworzono część murów, wybudowano drewniane mosty nad fosą i przed bramą, doprowadzono do zamku media, a także odbudowano bramę i wykonano zabezpieczenie konstrukcyjne murów zamku.
Co roku, w pierwszy weekend lipca pod zamkiem odbywają się widowiskowe turnieje rycerskie organizowane przez olkuski Miejski Ośrodek Kultury, stowarzyszenie „Zamek Rabsztyn” oraz Bractwo Rycerskie „Kruk” Starostwa Rabsztyńskiego.
Zamek można zwiedzać w sezonie turystycznym od kwietnia do października codziennie w godz. 10.00 – 18.00, z wyjątkiem poniedziałków i czwartków.
Bilety; dorośli 2,00 zł, dzieci 1,00 zł.
Więcej na stronie: www.rabsztyn.ilkus.pl